Πέμπτη 7 Αυγούστου 2014

H δημογραφική κατάρρευση της Ρωσίας



Αναδημοσιεύουμε άρθρο της Marie Jégo, ανταποκρίτρια της Le Monde στη Μόσχα, με τίτλο Le déclin démographique entrave l'essor de la Russie μεταφρασμένο στα ελληνικά. Το άρθρο που βασίζεται σε επίσημες στατιστικές και στοιχεία, μας δίνει μια πλήρη εικόνα της δημογραφικής κατάρρευσης της Ρωσίας αλλά και πολλά στοιχεία για την ποιότητα ζωής του πληθυσμού της. 

Ο ένας στους τρεις άνδρες πεθαίνει μεταξύ 20 και 60 ετών. Οι Ρώσοι άνδρες έχουν σήμερα προσδόκιμο επιβίωσης τα 61.4 έτη. Ο μέσος όρος ζωής των Ρώσων είναι κάτω από πολύ φτωχότερες χώρες, όπως π.χ. το... Μπαγκλαντές. Σύμφωνα με την επίσημη στατιστική υπηρεσία (Rosstat), o πληθυσμός της Ρωσίας μειώθηκε από τα 149 εκατομμύρια το 1993 σε 142 εκατομμύρια σήμερα. Την περίοδο 2008-2025 ο πληθυσμός της Ρωσίας αναμένεται να μειωθεί κατά 11 επιπλέον εκατομμύρια ενώ ο αλκοολισμός είναι η αιτία θανάτου 500.000 ανθρώπων τον χρόνο...

H δημογραφική κατάρρευση της Ρωσίας 




«Το να μετατρέψουμε τη Ρωσία στην πιο ελκυστική από άποψη ποιότητας ζωής χώρα του κόσμου δεν είναι ούτε αδύνατο, ούτε ουτοπικό» δήλωσε πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης, Ιγκόρ Σουβάλοφ (Igor Shuvalov). Έστω. Αλλά ενώ την τελευταία οκταετία η Ρωσική Ομοσπονδία επέστρεψε στο δρόμο της ανάπτυξης και έχει εμμονή με την αποκατάσταση της παγκόσμιας της επιρροής, για να το πετύχει αυτό θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει μία μέγιστη πρόκληση: τη δημογραφική της κρίση.

Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, η γεννητικότητα μειώνεται και το προσδόκιμο επιβίωσης αυξάνει. Όχι όμως στη Ρωσία, όπου η γεννητικότητα είναι χαμηλή, όπως στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (1.4 παιδιά ανά γυναίκα το 2007, έναντι 1.2 το 2006), αλλά και η θνησιμότητα είναι εξαιρετικά υψηλή, ειδικά στους άνδρες.

"Ο ένας στους τρεις άνδρες πεθαίνει μεταξύ 20 και 60 ετών. Αν δεν αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα, η μείωση του πληθυσμού μας θα επιταχυνθεί" εξηγεί ο Ανατόλι Βισένκσι (Anatoli Vychnevski). Ως επικεφαλής του «δημογραφικού ινστιτούτου της Μόσχας» αυτός ο ερευνητής μόλις συνέταξε μία έκθεση υπό τον τίτλο «το διακύβευμα της δημογραφικής κρίσης της Ρωσίας» που εκδόθηκε τον Ιούνιο από το «γαλλικό ινστιτούτο διεθνών σχέσεων» (IFRI). Οι Ρώσοι άνδρες έχουν σήμερα προσδόκιμο επιβίωσης τα 61.4 έτη

Αυτή η ανδρική υπερ-θνησιμότητα ερμηνεύεται από την κακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Αλλά και οι επιβλαβείς συνήθειες (ο αλκοολισμός, το κάπνισμα, οι ακατάλληλες διατροφικές συνήθειες) είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τη μοναδική αυτή κατάρρευση του προσδόκιμου επιβίωσης, που τοποθετεί τους Ρώσους, από πλευράς «μέσου όρου ζωής» κάτω από πολύ φτωχότερες χώρες, όπως π.χ. το... Μπαγκλαντές.

Επιπλέον, υστερεί και η παροχή υγειονομικής περίθαλψης: το 2007, η Ρωσία δαπάνησε για την υγεία το 4.2% του ΑΕΠ, έναντι 8%-10% κατά μέσο όρο στη δύση.

Όλα τα παραπάνω καταλήγουν σε αρνητικό δημογραφικό ισοζύγιο: σύμφωνα με την επίσημη στατιστική υπηρεσία (Rosstat), o πληθυσμός της Ρωσίας μειώθηκε από τα 149 εκατομμύρια το 1993 σε 142 εκατομμύρια σήμερα.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται γενικά, η δημογραφική αυτή κρίση δεν ξεκίνησε με τη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς τη δεκαετία του ,90. "Η χώρα έχει πάψει να συμμετέχει στην παγκόσμια μείωση της θνησιμότητας εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια", υπογραμμίζει η έκθεση. Το σύνολο των δημογραφικών παραγόντων, η γήρανση του πληθυσμού, η κατανομή ανά ηλικία, κ.λπ. Καταδικάζουν τη Ρωσία σε μόνιμη δημογραφική μείωση.

Έχοντας πλήρη συνείδηση των διαστάσεων του προβλήματος -που ο ίδιος ο Βλάντιμιρ Πούτιν (Vladimir Putin) το χαρακτήρισε το 2006 ως «το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ρωσία»- οι αρχές προσπάθησαν να ενθαρρύνουν την τεκνοποιία. Τα οικογενειακά επιδόματα διπλασιάστηκαν και καθιερώθηκε ένα "επίδομα μητρότητας" της τάξης των 7,500 ευρώ που δίδεται εφάπαξ στις γυναίκες που κάνουν δεύτερο παιδί.

Η πολιτική αυτή απέδωσε. Το πρώτο τρίμηνο του 2009, η γεννητικότητα αυξήθηκε κατά άλλο ένα 4% σε σχέση με το 2008. "Δυστυχώς, αυτή η αύξηση  είναι προσωρινή... Αυτό που αλλάζει είναι πως η γυναίκες τεκνοποιούν μεν νωρίτερα, αλλά το σημαντικότερο, η γεννητικότητα των γυναικών, δε δείχνει να αλλάζει. Επιπλέον, και ο ίδιος ο πληθυσμός των γυναικών είναι πλέον αριθμητικά ανεπαρκής για να υποστηρίξει μια σημαντική δημογραφική ανάκαμψη", τονίζει ο Ανατόλι Βισένσκι.

Για τον ερευνητή "βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα είναι αδύνατο να υπάρξει δημογραφική ανάκαμψη". Τα δεδομένα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν ακολουθηθεί μία "ρεαλιστική πολιτική". Η καταφυγή στη μετανάστευση θα μπορούσε να αλλάξει τη φυσιολογική μείωση του ρώσικου πληθυσμού.

Αλλά η λύση αυτή δυσχεραίνεται από την έντονη αντιπάθεια του πληθυσμού προς τους μετανάστες και την απουσία πολιτικής συναίνεσης για το ζήτημα αυτό. "Στο κοινό αίσθημα κυριαρχεί η απλοϊκή αντίληψη πως η δημογραφία μπορεί να ανακάμψει εύκολα. Και πολλοί πολιτικοί δυστυχώς καλλιεργούν την ίδια αντίληψη", επισημαίνει ο Ανατόλι Βισένσκι.

Στις "θέσεις για τη δημογραφική πολιτική" που διακήρυξε η κυβέρνηση το 2007, η κυβέρνηση θέτει στόχο την επίτευξη προσδόκιμου επιβίωσης 75 ετών "σε αμφότερα τα φύλα". Σύμφωνα με τα δεδομένα που ανακοίνωσε η Rosstat το 2008, ο στόχος αυτός φαίνεται ανέφικτος: την περίοδο 2008-2025 ο πληθυσμός της Ρωσίας αναμένεται να μειωθεί κατά 11 επιπλέον εκατομμύρια. Οι προβλέψεις της κρατικής στατιστικής υπηρεσίας προκαλούν ρίγη: -463,000 Ρώσοι το 2010, -600,000 το 2017, -800,000 το 2025...

Ο αλκοολισμός ευθύνεται για 500,000 νεκρούς το χρόνο.

Σύμφωνα με μία έκθεση της "εστίας πολιτών της Ρωσίας", υπό τον τίτλο "αλκοολισμός στη Ρωσία: κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και μέτρα αντιμετώπισης", η κατάχρηση του οινοπνεύματος, ιδίως της βότκας, προκαλεί ετησίως στη Ρωσία μισό εκατομμύριο θανάτους. Η "επιδημία αλκοολισμού έχει οδηγήσει στο εκπληκτικό φαινόμενο η θνησιμότητα των ελευθέρων ανδρών να είναι τριπλάσια εκείνων που είναι κρατούμενοι στις φυλακές!".

Εκτός από αύξηση της θνησιμότητας, ο αλκοολισμός είναι παράγοντας αύξησης της ανασφάλειας και της εγκληματικότητας. Σύμφωνα πάντα με την ίδια έκθεση, που την αναφέρει το πρακτορείο ειδήσεων «νοβόστι», "το 40% των ατόμων που αυτοκτονούν το κάνουν σε κατάσταση μέθης", ενώ και το 80% των δολοφόνων είναι μεθυσμένοι τη στιγμή της διάπραξης του φόνου.


Συμπερασματικά

Κανένα ενδιαφέρον δεν έχει η κυβέρνηση των ολιγαρχών του Πούτιν για το δημογραφικό παρ' ότι το χαρακτηρίζει, υποκριτικά, ως «το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ρωσία». Η πολιτική του εξαντλείται στις ενεργειακές μπίζνες αφού δεν εφαρμόζει ούτε καν μέτρα κατά της άμβλωσης, όπως πρόσφατα έκανε η Ισπανία. Η κακή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και υγειονομική περίθαλψη του πληθυσμού την ίδια στιγμή που οι ολιγάρχες ικανοποιούν τα βίτσια τους ανά τον κόσμο είναι αρκετά για να δηλώσουν και την κοινωνική πολιτική του καθεστώτος.

Όταν μιλάμε για την Ρωσία, μιλάμε για ένα κράτος που ήταν και είναι πολυφυλετικό. Μια απλή ματιά στο χάρτη είναι αρκετή για να αντιληφθεί κανείς ότι πρόκειται για ένα κράτος που το μεγαλύτερο μέρος του εκτείνεται στην Ασία και ένα μόνο μέρος του ανήκει στην Ευρώπη.


Μάλιστα, οι Ρώσοι έχουν τον χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων από όλες τις άλλες φυλές που ζουν στη Ρωσία.



Χάρτης με τον δείκτη γεννήσεων στην Ρωσία (πηγή). Τα εδάφη που κατοικούνται κυρίως από Ρώσους έχουν τον χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων. Ακόμη και αν λάβουν μέτρα, νομοθετήσουν για το δημογραφικό, απλώς θα αυξηθεί ο δείκτης γεννήσεων των ασιατικών φυλών. Φυσικά ο Πούτιν δεν ψήφισε ούτε πρόκειται να ψηφίσει φυλετικούς νόμους. Διότι ούτε είναι φυλετιστής ούτε πρόκειται ποτέ να γίνει. Για να είμαστε σοβαροί. 


Φώτης Ξηροκώστας

Ristorante Verona